Φράγκικη Μονή Ίσοβας

Κοντά στο χωριό Τρυπητή του Δήμου Ανδρίτσαινας – Κρεσταίνων Ηλείας βρίσκεται η φράγκικη μονή της Ίσοβας. Η μονή, η οποία ανήκε στο τάγμα των κιστερκιανών μοναχών, αποτελεί ένα από σπουδαιότερα γοτθικά εκκλησιαστικά μνημεία στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε στο πρώτο μισό του 13ου αι. (γύρω στο 1225) και σύμφωνα με το χρονικό του Μορέως κάηκε το 1263 κατά τη διάρκεια της μάχης της Πρινίτσας από Τούρκους μισθοφόρους των Ελλήνων.

Ο ναός της Παναγίας διατηρείται σε καλή κατάσταση, όμως είναι ερειπωμένος. Ο βόρειος και ο δυτικός τοίχος διατηρούνται σχεδόν στο αρχικό τους ύψος, ενώ η νότια και η ανατολική πλευρά έχουν υποστεί μεγάλη καταστροφή. Το σχήμα του ναού είναι ορθογώνιο και έχει διαστάσεις περίπου 41x15μ. Το οικοδόμημα στεγαζόταν με ξύλινη δικλινή σκεπή, την οποία στήριζαν λίθινα φουρούσια που βρίσκονταν ανάμεσα στα παράθυρα της βόρειας και νότιας πλευράς. Έξι οξυκόρυφα παράθυρα διατρυπούν τη βόρεια και νότια πλευρά, ενώ στη δυτική υπάρχουν τρία, τοποθετημένα σε δύο επίπεδα: το ένα, που έχει και τις μεγαλύτερες διαστάσεις, βρίσκεται ψηλότερα σε σχέση με τα άλλα δύο που έχουν μικρότερο μέγεθος και βρίσκονται πιο χαμηλά.

Το ιερό του ναού βρίσκεται στα ανατολικά, και απολήγει σε πεντάπλευρη αψίδα. Είχε δίλοβα παράθυρα και καλυπτόταν με λίθινο σταυροθόλιο με νευρώσεις. Ο ναός μάλλον διέθετε τρεις εισόδους: μία στα νοτιοανατολικά, όπου εντοπίζονται τα ίχνη του πυλώνα και άλλες δύο στη βόρεια πλευρά, σήμερα κατεστραμμένες. Η δυτική πλευρά του ναού δεν είχε καμία είσοδο, καθώς ήταν μοναστηριακό συγκρότημα. Η αυλή της μονής (cloister, cloître) βρισκόταν στα βόρεια του ναού και περιβαλλόταν από περίστυλη στοά. Διώροφο κτίριο που εντοπίζεται στα ανατολικά του ναού ίσως στέγαζε τους κοιτώνες των μοναχών, ενώ λίγο μακρύτερα σώζεται μία λίθινη φιάλη, η χρήση της οποίας ήταν προφανώς για να συγκεντρώνει τα ύδατα των πηγών που βρίσκονταν κοντά στη μονή.

Σε μικρή απόσταση από τον ναό της Παναγίας βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου. Χτισμένος το β΄ μισό 13ου αιώνα, μετά την καταστροφή του μοναστηριού, σήμερα διατηρείται σε πολύ κακή κατάσταση. Είναι τρίκλιτη βασιλική με ημικυκλική αψίδα και δύο ημικυκλικές κόγχες στα ανατολικά. Έχει οξυκόρυφα παράθυρα, από τα οποία σώζεται ένα δίλοβο και δύο μονόλοβα. Η είσοδος γινόταν από τα δυτικά. Η εκκλησία διέθετε υπερυψωμένο φωταγωγό και δίρριχτη ξύλινη στέγη. Εντυπωσιακό πρέπει να ήταν το δαπέδο, από το οποίο διατηρείται πολύχρωμο μαρμαροθέτημα.

Η επαναχρησιμοποίηση αρχιτεκτονικών μελών από το ναό της Παναγίας και η εφαρμογή τεχνικών που απαντούν στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, πιθανόν υποδηλώνουν ότι ο Άγιος Νικόλαος οικοδομήθηκε από Έλληνες τεχνίτες για να εξυπηρετήσει όμως τις ανάγκες των Λατίνων μοναχών μετά το 1263.

Επιμέλεια κειμένου: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας