Ήλιδα: Το λίκνο των Ολυμπιακών Αγώνων

Στην καρδιά της Ηλείας, στο σημείο όπου η κοιλάδα του ποταμού Πηνειού μεταμορφώνεται σε εύφορη πεδιάδα, ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Ήλιδας περιμένει για να ξεδιπλώσει τους θρύλους και την σπουδαία ιστορία του στον επισκέπτη. Η Ήλιδα υπήρξε το κέντρο διοίκησης και η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του ομώνυμου κράτους των Ηλείων.

Η ιστορία της Ήλιδας, μιας από τις σημαντικότερες πόλεις και πρωτεύουσα κράτους του αρχαίου κόσμου, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Έχοντας υπό την κηδεμονία της το ένδοξο ιερό του Διός στην Ολυμπία απέκτησε ανάμεσα στους Έλληνες φήμη και σεβασμό ως η μητρόπολη των Ολυμπιακών Αγώνων. Όλη η επικράτεια του αρχαίου κράτους της Ήλιδας του οποίου τα όρια περίπου ταυτίζονται με την σημερινή Ηλεία, ήταν ιερή και υπό την προστασία του Δία, λόγω του ιερού της Ολυμπίας, κάτι που αναγνώριζαν και σέβονταν οι υπόλοιποι Έλληνες.

Η έναρξη κατοίκησης του τόπου ανιχνεύεται στις αρχές περίπου της μέσης παλαιολιθικής (130/120000 π.Χ.) και διαρκεί, με κενά, έως και το τέλος της πρωτοβυζαντινής εποχής (7ος αι. μ.Χ.). Η πόλη της Ήλιδας γνώρισε ιδιαίτερη ακμή όταν συμπεριέλαβε στα εδάφη της το άλλοτε μυθικό βασίλειο της Πίσας, στην επικράτεια του οποίου βρισκόταν η Ιερή Άλτη. Ο βασιλιάς της Ήλιδας Ίφιτος, ακολουθώντας χρησμό που έλαβε από το μαντείο των Δελφών, αναδιοργάνωσε το 776 π.Χ. τους ξεχασμένους μυθικούς Αγώνες και καθιέρωσε την Ιερή Εκεχειρία ως προϋπόθεση για την ασφαλή τέλεσή τους. Σύσσωμη η κοινωνία της Ήλιδας αφιερώθηκε στην υπηρεσία των Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι λόγω της επιτυχίας που γνώρισαν, απετέλεσαν το πρότυπο λατρείας και για πολλά ακόμη ιερά του ελληνικού κόσμου.

Η Ήλιδα μεριμνούσε ως διοργανώτρια της πανηγύρεως κάθε τέσσερα χρόνια να τιμηθεί με τον καλύτερο τρόπο ο κοινός θεός των Ελλήνων, ο μέγιστος Ζεύς και να δοξαστεί ο «άριστος», ο πλέον δυνατός και ευλαβής πιστός, ο Ολυμπιονίκης, που θα διακρινόταν μέσα από τις αγωνιστικές δοκιμασίες. Η  Ήλιδα άνθησε ως και την περίοδο της ρωμαιοκρατίας. Το θέατρο, η αρχαία αγορά με τις στοές, τα ιερά και δημόσια κτίρια, η κυρίως πόλη με τους δρόμους, τις οικίες, τα καταστήματα, τα εργαστήρια και τα νεκροταφεία, τα πλούσια ευρήματα όλων των περιόδων, μαρτυρούν το λαμπρό παρελθόν της πρωτεύουσας Ήλιδας. Οι γραπτές μαρτυρίες συμπληρώνουν την εικόνα της αίγλης και ευημερίας που γνώρισε η πόλη, όπου μεταξύ άλλων μνημείων γίνεται αναφορά στις αθλητικές της εγκαταστάσεις που περιμένουν την σειρά τους για να ανασκαφούν και να έρθουν στο φως.

Η επικράτηση του χριστιανισμού στην ύστερη αρχαιότητα, σε συνδυασμό με τις επιδρομές διαφόρων βαρβαρικών φύλων, αλλά και σοβαρές φυσικές καταστροφές που ενέσκηψαν, οδήγησαν στην παρακμή και εν τέλει την οριστική απαξίωση και εγκατάλειψη της πόλης, κάτι που παρατηρείται και στο Ιερό της Ολυμπίας. Οι παλαιότερες και οι πρόσφατες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Ήλιδας αποκαλύπτουν σταδιακά την πλούσια ιστορία της πόλης, ενώ αρκετές είναι οι παρεμβάσεις και τα έργα προστασίας και ανάδειξης των μνημείων της από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Επιμέλεια Κειμένου: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας