Ναός Αθηνάς Μακίστου

Κοντά στο σημερινό χωριό Σκιλλουντία, νότια του ποταμού Αλφειού, βρίσκονται τα απομεινάρια του ναού της Αθηνάς, αφιερωμένος από τους κατοίκους της αρχαίας Μακίστου στη κοινή τους θεά και θεά όλων των Ελλήνων. Η πόλη Μάκιστος σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε τμήμα της εξάπολης που ίδρυσαν οι Μινύες στην Ηλειακή Τριφυλία και πρέπει να αναζητηθεί πλησίον του ναού. Μακιστία επίσης ονομαζόταν και η ευρύτερη περιοχή την οποία διαφέντευε η πόλη και οι οποίες, σύμφωνα με τον Στράβωνα, τόσο η πόλη, όσο και η περιοχή είχαν ερημωθεί στα ελληνιστικά χρόνια.

Το αρχαίο νεκροταφείο του 4ου αι. π.Χ. με ταφές διαφόρων τύπων που συναντά ο επισκέπτης επί της επαρχιακής οδού, σε κοντινή απόσταση από το ναό της Αθηνάς, ανήκε πιθανότατα στην Μάκιστο. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν έχουν με βεβαιότητα ταυτιστεί κάποια αρχαιολογικά κατάλοιπα με την πόλη αυτή, ενώ σύμφωνα με κάποιους μελετητές, η αρχαία Μάκιστος πρέπει να αναζητηθεί στον σημερινό αρχαιολογικό χώρο Σαμικού και την περιοχή του Καϊάφα.

Ο ναός της Αθηνάς περιμένει τον επισκέπτη στην κορυφή ενός τειχισμένου λόφου, σε υψόμετρο 354μ., τον οποίο στεφανώνουν κυρίως πουρνάρια, χαμηλή βλάστηση και λίγα πεύκα. Μια μεγάλη βελανιδιά στέκει πολύ κοντά στο ναό έτοιμη να προσφέρει τον δροσερό της ίσκιο τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.

Εξαιτίας της εκτεταμένης σε μεταγενέστερες εποχές λιθολόγησης του ναού, από το μνημείο σήμερα σώζεται μόνο η τρίβαθμη κρηπίδα και λιγοστά, διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη. Ο άλλοτε εντυπωσιακός ναός ανήκει στο δωρικό ρυθμό και είναι κατασκευασμένος από εύθρυπτο κογχυλιάτη λίθο, ένα είδος τοπικού πωρόλιθου από τον οποίο έχουν κατασκευαστεί και τα μνημεία της Ιερής Άλτης της Ολυμπίας. Σύμφωνα με τις μορφολογικές, ιστορικές και επιγραφικές μαρτυρίες η χρονολογία του ναού υπολογίζεται μεταξύ 525 – 460 π.Χ.

Τα αετώματα στη στέγη του ναού είχαν πλούσιο διάκοσμο με γλυπτικές συνθέσεις εμπνευσμένες από τη μυθολογία: η ανατολική πλευρά φιλοξενούσε παραστάσεις Γιγαντομαχίας ενώ στη δυτική πλευρά Αμαζονομαχίας.

Οι ανασκαφές του ναού πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες χρονικές περιόδους, με εκκίνηση το 1880 από τους Ε. Καστόρχη και Π. Καββαδία. Στη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών το 1978-1981, η ανακάλυψη μιας χάλκινης επιγραφής του 4ου π.Χ. αι. με ψήφισμα του κοινού των Τριφυλίων, που αναφέρεται στη θεά Αθηνά και σε πολίτες της Μακίστου, βοηθά στην ταυτοποίηση του ναού.

Πολλά από τα ευρήματα των ανασκαφών του ναού, όπως η χάλκινη επιγραφή που αναφέρθηκε παραπάνω, ή κάποιες μαρμάρινες γενειοφόρες κεφαλές μορφών και ένα άγαλμα γυμνού κρανοφόρου πολεμιστή που κοσμούσαν τα αετώματα, φιλοξενούνται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου.

Επιμέλεια Κειμένου: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας