Αγία Σοφία Ανδραβίδας

Ο γοτθικός ναός της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στο κέντρο της Ανδραβίδας, αποτελώντας το μοναδικό ορατό κατάλοιπο της πόλης που υπήρξε μεσαιωνική πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Στο «Χρονικό του Μορέως» αναφέρεται ότι η Αγία Σοφία είναι ένας από τους τρεις γοτθικούς ναούς που ανήγειραν οι Φράγκοι στην πόλη. Από τους άλλους δύο, τον Άγιο Στέφανο και τον Άγιο Ιάκωβο, ταφικό παρεκκλήσι των Βιλλεαρδουίνων, δεν διατηρούνται σήμερα ίχνη τους.

Το τάγμα των Δομινικανών μοναχών ιδρύει τον ναό της Αγίας Σοφίας κατά το πρώτο μισό του 13ου αι. Ο ναός, μία μεγάλη ξυλόστεγη βασιλική με τρία κλίτη και αρχικό μήκος μεγαλύτερο των 45 μ., λειτούργησε ως αυλικός ναός των Βιλλεαρδουίνων, ως καθεδρική έδρα του Λατίνου επισκόπου Ωλένης, ως χώρος όπου συνεδρίαζε η Μεγάλη Κούρτη, το συμβούλιο του πρίγκιπα με κύρια αρμοδιότητα την απονομή υψηλής δικαιοσύνης και όπου ελάμβαναν χώρα σημαντικές κοινωνικές εκδηλώσεις.

Σήμερα από τον ναό διατηρούνται μόνο το ιερό βήμα, τα δύο τετράγωνα παρεκκλήσια δεξιά και αριστερά του ιερού βήματος που καλύπτονται από σταυροθόλια με νευρώσεις και η θεμελίωση των πλάγιων τοίχων και των τοξοστοιχιών. Για την τοιχοποιία χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι πωρόλιθοι καθώς και παλαιότερα βυζαντινά γλυπτά. Τα δυτικού τύπου παράθυρα διατρυπούν τους τοίχους της αψίδας και των παρεκκλησιών, ενώ κόγχες διαμορφώνονται στο νότιο τοίχο του ιερού και του νότιου παρεκκλησιού.

Τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού (σταυροθόλια με νευρώσεις, κιονόκρανα με φυτικό διάκοσμο, φουρούσια, εξωτερικές ακτινωτά διευθετημένες αντηρίδες) μαρτυρούν τις έντονες γοτθικές επιρροές της κατασκευής του. Η οικοδόμηση του ναού φαίνεται να υλοποιήθηκε σε διαφορετικές περιόδους· ενδεχομένως το βόρειο παρεκκλήσι και το αντίστοιχο κλίτος να ανήκουν σε μεταγενέστερη κατασκευή.

Μετά την κατάλυση της Φραγκοκρατίας η Αγία Σοφία φέρεται να λειτούργησε ως ορθόδοξος ναός, ενώ σύμφωνα με την παράδοση στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας έγιναν ανεπιτυχείς προσπάθειες να μετατραπεί σε τζαμί. Ορθόδοξος ναΐσκος λειτουργούσε στα σωζόμενα κατάλοιπα του γοτθικού ναού και κατά τα νεότερα χρόνια μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους.

Από την περιοχή της Ανδραβίδας προέρχονται δύο σημαντικά γλυπτά, που σήμερα φιλοξενούνται στο μουσείο Κάστρου Χλεμούτσι. Πρόκειται για την μαρμάρινη επιτάφια πλάκα της πριγκίπισσας Άννας Βιλλεαρδουίνης, κόρης του βυζαντινού ηγεμόνα της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Άγγελου Δούκα Κομνηνού, τρίτης και τελευταίας συζύγου του Γουλιέλμου Β΄ Βιλλεαρδουίνου (1286) και ένα κιονόκρανο που φέρει ανάγλυφα τον θυρεό του πριγκιπικού ζεύγους Ισαβέλλας Βιλλεαρδουίνης - Φλωρέντιου Ντ’ Αινώ (1289 – 1297). 

Επιμέλεια Κειμένου: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας