Ι. Μονή Σκαφιδιάς

Η Μονή Σκαφιδιάς βρίσκεται σε μια πλαγιά κοντά στη θάλασσα, δίπλα στον ποταμό Ιάρδανο, στις εκβολές του οποίου υπάρχουν ρωμαϊκές θέρμες, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και το βυζαντινό φρούριο Ποντικόκαστρο. Από τη βυζαντινή εποχή σώζεται μόνο το καθολικό, τοποθετημένο στη βόρεια πλευρά της αυλής, ενώ οι πτέρυγες χρονολογούνται στα μεταβυζαντινά και νεότερα χρόνια. Για την προέλευση της ονομασίας του μοναστηριού έχουν διατυπωθεί αρκετές εκδοχές και τη συνδέουν με τη μορφή του χώρου που μοιάζει με σκαφίδι, με την αρχαία Φειά, με τους ντόπιους κατασκευαστές σκαφιδιών, καθώς και με μία χαμένη εικόνα της Παναγία που βρέθηκε στη θάλασσα μέσα σε σκάφη.

Η χρονολόγηση της μονής μπορεί να τοποθετηθεί στα τέλη του 12ου με αρχές του 13ου αιώνα με βάση μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, καθώς δε διασώζεται η ακριβής ημερομηνία της ανέγερσής της. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων το μοναστήρι υπέστη πολλές ανακαινίσεις. Από τη βυζαντινή περίοδο σώζεται ένα τμήμα του καθολικού της μονής· αρχικά ο ναός ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Από την πρώτη φάση διατηρείται μέχρι και σήμερα η τρίπλευρη αψίδα, ο ανατολικός τοίχος ως το ύψος των παραθύρων των παραβημάτων και κάποια τμήματα της στέγης. Κατά την πρώτη μεταβυζαντινή φάση το οικοδόμημα συνεχίζει να διατηρεί την αρχική του μορφή. Ωστόσο στην περίοδο της Ενετοκρατίας παρατηρούνται αλλαγές στη μορφή του συγκροτήματος, όπως: αναδιαμόρφωση του καθολικού και του νάρθηκα, προσθήκη του προστώου, ανοικοδόμηση των πτερύγων και του αμυντικού πύργου. Περίπου το 1710 τοιχογραφείται ο νάρθηκας στον οποίο και διατηρείται ολόκληρος ο διάκοσμος.

Σήμερα η μονή λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι και φιλοξενεί αρχείο και βιβλιοθήκη, όπου φυλάσσονται χειρόγραφα και εκκλησιαστικά κειμήλια.

Επιμέλεια κειμένων: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας